«موعود گرایی» و «انتظار» در صحیفه سجادیه

کتاب ارزشمند صحیفه سجادیه، مجموعه‌ای از ادعیه و نجواهای امام چهارم شیعیان، حضرت علی بن الحسین (ع) را شامل می‌شود.

این کتاب به «انجیل اهل بیت» و «زبور آل محمد» و «اخت القرآن» معروف است و آیت‌الله مرعشی نجفی آن را دومین کتاب بزرگ شیعیان می‌داند. صحیفه سجادیه در قالب دعا و نیایش، مفاهیم عمیقی و حقایق بسیاری از علوم و معارف اسلامی و عرفانی، قوانین و حدود شرعی و حتی مسایل سیاسی، اجتماعی، تربیتی و اخلاقی را در خود جای داده است.

یکی از نکات جالبی که در این کتاب ارزشمند وجود دارد، ادعیه‌ای است که در مورد مقوله انتظار و منجی مطرح شده است.

قطعات ۶۰، ۶۱، ۶۲ و ۶۳ از دعای چهل‌وهفتم صحیفه و همچنین، قطعه یازدهم از دعای چهل‌وهشتم صحیفه سجادیه، ارتباط مستقیمی با امام زمان (عج) و انتظار فرج آن حضرت دارد، که در متن آن (ترجمه علی شیروانی) در پی می‌آید:

* قطعه ۶۰ از دعای چهل‌وهفتم:

ـ اللهم انّک ایّدت دینک فی کل اوانٍ بامام اقمته علماً لعبادک، ومناراً فی بلادک بعد أنْ وصلت حبله بحبلک، وجعلته الذّریعة الی رضوانک، و افترضت طاعته، وحذّرت معصیته، وأمرت بامتثال اوامر، والانتهآء عند نهیه، واَلّا یتقدمه متقدم، ولا یتاخّر عنه متأخر فهو عصمة اللائذین، وکهف المؤمنین وعروة المتمسّکین، و بهاء العالمین.

ـ بار الها! تو در هر زمان دین‌ات را به وسیله امامی تأیید کردی و او را نشانه هدایت بندگانت، و مشعلی تابناک در شهرهایت قرار دادی، پس از آن که رشته او را به ریسمان خود پیوند زدی، و او را وسیله دستیابی به خشنودی خود ساختی، و فرمانبرداریش را واجب کردی، و از نافرمانیش بر حذر داشتی، و فرمان دادی که اوامرش را اطاعت، و نواهی‌اش را ترک کنند، و کسی بر او تقدم نجوید، و از او عقب نیفتد، که او پناه پناه‌آورندگان، ملجأ مؤمنان، دستاویز چنگ‌زنندگان، و روشنایی چشم جهانیان است.

* قطعه ۶۱ از دعای چهل‌وهفتم:

ـ اللهم فاَوزعْ لولیّک شکرمآ انعمت به علیه، واوزعنا مثله فیه، واته من لدنک سلطاناً نصیراً، وافْتح له فتحاً یسیراً، واعنه برکنک الاعزّ،‌ واشْدد ازره، وقوّ عضده، وراعه بعینک، واحْمه بحفظک وانصره بملائکتک، وامدده بجندک الاغلب.

ـ بار الها! به ولی خود، شکر نعمت‌هایی را که به او عطا کرده‌ای الهام فرما، و به ما نیز سپاس چنین وجودی را الهام نما، از جانب خود به او نیرویی یاری دهنده عطا فرما، و به آسانی درهای پیروزی را به رویش بگشا، و با قوی‌ترین استوانه‌هایت یاریش ده، پشتش را گرم، و بازویش را توانمند گردان، و به دیده خود مورد عنایتش قرار ده، و در کنف حفاظت خود حمایتش کن، و با فرشتگانت یاریش فرما، با نیرومندترین سپاهت به او مدد رسان.

* قطعه ۶۲ از دعای چهل‌وهفتم:

ـ واقم به کتابک وحدودک وشرآئعک وسنن رسولک، واَحْی به ما اماته الظالمون من معالم دینک، واجل به صدآء الجور عن طریقتک، وابن به الضّراء من سبیلک، وازل به النّاکبین عن صراطک، وامحق به بغاة قصدک عوجاً.

 توسط او کتاب و حدود و احکام و سنت‌های پیامبرت را به پا دار، و توسط او آن نشانه‌های دین‌ات را که ستمگران از بین برده‌اند احیا کن، و به وسیله او تیرگی ستم را از راه خود پاک ساز، و سختی راه خود را برطرف ساز، و آنان را که از راهت منحرف شده‌اند از سر راه بردار، و کسانی را که می‌خواهند کژی پدید آورند؛ نابود کن!

* قطعه ۶۳ از دعای چهل‌وهفتم:

ـ واَلن جانبه لاولیآئک، وابسط یده علی اعدائک، وهبْ لنا رأفته، ورحمته وتعطّفه وتحنّنه، واجعلنا له سامعین مطیعین، وفی رضا ساعین، والی نصرته والمدافعه عنه مکنفین، والیک وإلی رسولک بذلک متقرّبین.

ـ و دل او را بر دوستانت نرم گردان، و دست قدرتش را بر دشمنانت بگشا، و رأفت و مهربانی و عطوفت و لطفش را نصیب ما گردان، و ما را مطیع او قرار ده، و در راه خشنودی او پر تلاش، و در نصرت و دفاع از او یاری‌رسان گردان، تا بدین وسیله به سوی تو و پیامبرت تقرب جویم.

* قطعه ۱۱ از دعای چهل‌وهشتم

ـ اللهم صلّ علی محمدٍ وال محمدٍ، إنک حمیدٌ مجیدٌ، کصلواتک وبرکاتک وتحیّاتک علی اصفیائک ابراهیم وال ابراهیم، وعجّل الفرج والرّوح والنّصرة والتّمکین والتّایید لهم.

ـ بار خدایا! بر محمد و آل محمد درود فرست، که تو ستوده و بلند مرتبه‌ای، همانند درودها و برکت‌ها و تحیاتت بر برگزیدگانت، ابراهیم و آل ابراهیم، و در فرج، آسایش، یاری، تمکین و تأیید آنان تعجیل فرما.

منبع: آینده روشن، اسفندیاری

برگرفته از سایت تبیان

الف-  ترس از کشته شدن
 

1- ابان بن عثمان و دیگران می گویند که ابو عبدالله(ع) (امام صادق (ع)) از رسول خدا(ص)  نقل کرد :

می باید آن جوان (امام عصر (عج)) غایب شود . پرسیدن چرا؟ رسو الله (ص) فرمود به خاطر ترس از کشته شدن (1)

2- زراره می گوید :

امام صادق (ع) فرمود : پیش از قیام ، قائم غیبت می کند  پرسیدم : چرا ؟ فرمود : می ترسد . آنگاه امام به شکمش اشاره کرد ، یعنی می ترسد کشته شود (2)

3- امام صادق می فرماید : قائم ما سنتی از موسی دارد سپس از قول قرآن کریم می فرماید :

وقتی از قومش گریخت و مدت زمانی از میانشان غایب شد ، سپس باز گشت و به آنها گفت : از ترس شما گریختم ، تا آنکه خدا به من علم و حکمت داد و از پیامبران قرار داد (3) سپس مفصل بن عمر می گوید : ابو عبدالله (ص) فرمود : که قائم قیام کند ، این آیه را می خواند :« هنگامی که از شما بیم داشتم ، از شما گریختم »

1- علل الشرایع 1: 234/1 باب 179

2- اصصول کافی 1 : 338/9و1: 340/18و1: 342/29باب فی الغیبه

3- شعراء (26) آیه 21

ب - بیعت کسی بر عهده موعود نباشد
 

1- ابوبصیر و دیگران از امام صادق روایت کرده اند :

ولادت صاحب الامر بر مردمان پوشیده می ماند ، برای آنکه هنگامی که قیام کرد ، بیعت کسی بر عهده اش نباشد (1)

2- امام عصر (عج) در پاسخ به پرسش احمد بن اسحاق می فرماید :

و اما در باره غیبت ، خدای عز و جل می فرماید : ای اهل ایمان ، هرگز از چیزی مپرسید که اگر فاش گردد ، بدتان می آید و غمناک می شوید (2) . بر عهده تمامی پدران بیعت با طاغوت زمانه بود ، اما من وقتی قیام کنم  بیعت احدی از طاغوت بر عهده ام نیست (3)

3- سوره بن کلیب از امام صادق (ع) نقل می کند که می فرماید :

وقتی قائم ما قیام کند ، تقیه بر می افتد و شمشیرها از نیام بیرون می آید و به مردمان چیزی نمی دهد و نمی ستاند مگر شمشیر را (4)

1- کما الدین 2: 479/480
 

2- مائده (5) آیه 101

3- کما الدین 2: 483/4باب ؛ الغیبه/طوسی 292/247

4- تاویل الیات /استرآبادی 2: 539/540

ج - سنت تاریخی
 

1- سدیر صیرفی از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود :

«قائم ما غیبتی دارد که زمان آن طولانی است »

 عرض کردم ای فرزند رسول خدا علت آن چیست ؟ فرمود : « زیرا خدا می خواهد حتما سنت هایی را پیامبران ، از جمله غیبت داشتند ، برای وی محقق سازد . ای سدیر ، می باید مددهای الهی که به پیامبران هنگام غیبتشان رسید ، برای مهدی اجرا گردد ، خدا می فرماید « احوال گوناگون و حوادث رنگارنگ خواهید یافت » (1) که مقصود سنت پیشینیان شماست (2)

1- انشاق(84)آیه 19.

2- علل الشرایع 1:245/7باب

د - علت غیر آشکاری که اجازه ندارند فاش کنند
 

 عبدالله بن فضل هاشمی از امام صادق (ص) نقل می کن که فرمودند :

صاحب الامر به ناچار غیبت خواهد کرد و یاوه گویان در این باره به تردید و شک می افتند . پرسیدم : فدایت شوم ، چرا ؟ فرمود : علتی هست که خدا به ما اجازه نداده آن را برایتان فاش کنم . عرض کردم : حکمت غیبت چیست ؟ فرمود : حکمت غیبت معلوم نمی شود ، مگر پس از ظهور ، چنان که حکمت آنچه خضر انجام داد ، برای موسی (ع) معلوم نبود ، چرا کشتی را سوراخ کرد ، پسر بچه ای را کشت و دیواری را تعمیر نمود . ای پسر فضل ، دستور خدا ، سری از اسرار او و علم غیبی خداست ، اگر دانستیم خدا حکیم است ، می پذیریم تمامی کارهایش حکمت دارد ، حتی اگر دلیل آن برایمان معلوم نباشد .(1)

1- کمال الین 2: 148/482/باب 11

و - آزمون و آزمایش مردم

1- ابو بصیر می گوید :

امام صادق فرمود : مایش شوند و از هم دیگر جدا گردند و غربال شوند ، در این حال بسیاری در امتحان رد می شوند . ابن یعقوب پرسید : اما بسیاری از آنان معتقد به او هستند و امام فرمود : روایت دیگری نیز به صراحت از همین علت یاد می کند (1)

2- عبدالرحمان بن سیابه می گوید : ابو عبدالله(ص) می فرماید :

چگونه خواهید بود وقتی امامی نداشته باشید که هدایتتان کند و پر چمی (راهنمایی کننده) هم دیده نشود ؟ در این وضع برخی از شما از بعضی دیگر بیزاری می جویید . در این وقت است که از هم جدا گشته و امتحان می شود و زی و رو می گردید.(2)

3- مهزم بن ابی برده اسلمی می گوید : ابو عبدالله(ص) فرمود :

به خدا سوگند . همچون شیشه شکسته می شوید ، و شیشه را دوباره ذوب می کنند و می سازند و همان می شود که بود ، به خدا سوگند ، همچون سفال شکسته می شوید و آن را نمی توانند همچون اول دوباره درست کنن . به خدا سوگند زیر و رو می شوید و از هم جدا می گردید و آزمایش می شوید و د پایان جز اندکی ثابت قدم نمی ماند (آنگاه امام دستش را این رو آن رو کرد )(3)( معنی حدیث آن است که شیعه ممکن است به عقاید دیگر گرفتار شود ، چون به فتنه ها دچار می گردد ، اما با نظر رحمت خدا، به سعادت می رسد و می فهمد عقاید دیگر ظلمانی است، که پیش از مرگ توبه میکند ، این وضع مانند شکستن شیشه است که پس از این ذوب می شود و دوباره سارا نمی توان دوباره ساخت ، و این حال کسانی است که موفق به توبه و بازگشت نمی شوند.)

4- مفصل بن عمره می گوید : امام صادق می فرماید :

 سوگند به خدا ، امامتان سال هایی از میان شما غایب می شود و با غیبت طولانیش آزمایش خواهید شد ، تا بدان حد که گفته شود در گذشته یا کشته شده یا معلوم نیست ، او در کدام وادی است (4)

1- کتاب الغیبه نعمانی 204/باب 12

2- کمال الدین 2: 347-348/باب 33

3- کتاب الغیبه شیخ طوسی 340/289

4- الغیبه نعمانی 204/باب عله الغیبه 

م - فلسفه آزمایش و امتحان
 

امام باقر(ص) در حدیثی می فرماید:

سوگند ، از هم جدا می گردید، به خدا قسم ، پاک و خالص می شوید ، به خدا سوگند ، زیر و رو می شوید ، چنان که گیاه شلمک از گندم جدا می شود (1)

1- کتاب الغیبه نعمانی : 205/

توضیح :

هدف از بیان احادیث امتحان و آزمایش ، خدمت به نسلی است که در زمان غیبت زندگی می کنند و همچنین بیداری اینان از غفلت که می بایست به اتموری از جمله موارد زیر دقت داشته باشید :

1- فریب زرق و برق و سراب گونه سخن فریب کاران دروغگو را نخورید

2- شگردهای نادانان و دشمنان حق را بشناسید و بدانید اینان بیماردلان فتنه گر هستند .

3- از سخنان آراسته به دروغ ابلیس و پیروانش در هر زمان و مکان به خدا پناه برده و به ثقلین (کتاب و عتر ت پاک) پنگ زنند .

4- زمان غیبت مولا را طولانی نشمرند و بدانند حتما ظهور خواهد کرد ؛ چراکه این امر مانند رستاخیز است:

هیچ کس جز خدا نمی تواند وقت آن را آشکار سازد اما آن ، حتی در آسمان ها و زمین ، سنگین و بسیار پر اهمیت است و جز به طور ناگهانی به سراغ شما نمی آید (اعراف آیه 187)

5- زرهی آهنین از شکیبایی بر تن کرده و انتظار دوستی را بکشند که طلعتی زیبا و رشید داشته و چهره نیکو دارد . با بصیرت و آگاهی به دور از هر گونه سر گشتگی ، به انتظار او زندگی کنند و یقین به ظهور داشته باشند خدای متعال ، کار امام عصر (عج) را در یک شب سر و سامان داده و مانند ستاره درخشان ، رو خواهد نمود.

گوش به فرمان ولی فقیه و مراجع اعظم باشید تا از گرداب فتنه ها به سلامت بیرون آیید

 اللهم عجل لولیک الفرج